Son yıllarda artan sismik hareketlilik, yalnızca yerel değil, küresel ölçekteki depremlerin de birbirleriyle olası etkileşimlerini gündeme getirmiştir. Özellikle Mw (moment büyüklüğü) 7.0 ve üzerindeki büyük depremlerin, uzaktaki fay sistemleri üzerindeki statik veya dinamik gerilim aktarımı yoluyla tetikleyici rol oynayıp oynamadığı merak konusudur. Bu bağlamda, milyonlarca insanın yaşadığı ve uzun süredir büyük bir deprem bekleyen Marmara Bölgesi’nin, dünya genelindeki büyük depremlerden nasıl ve ne ölçüde etkilendiği sorusu büyük merak uyandıran bir soru olarak karşımıza çıkmaktadır.
Aşağıdaki grafik, 2000–2025 yılları arasında dünya genelinde meydana gelen Mw ≥ 7.0 büyüklüğündeki depremlerin, Marmara Fayı üzerindeki tahmini gerilim artışını (stres transferini) göstermektedir:
📊 Grafik Açıklaması:
-
Yatay eksen (X): Depremin Marmara Fayı’na olan uzaklığı (km)
-
Dikey eksen (Y): Tahmini stres artışı (orantısal birim)
-
Daire boyutu: Depremin büyüklüğü (Mw)
-
Daire rengi: Stres artışı değeri (sarı: yüksek, mor: düşük)
🧠 Yorum
1. Stres artışıyla uzaklık arasında güçlü bir ters orantı vardır. Marmara’ya 500–1000 km mesafedeki depremler, çok daha fazla stres yüklemesi yapmaktadır. Bu, özellikle Yunanistan (2020) ve Kahramanmaraş (2023) depremleri için gözlemlenmektedir.
2. Mw büyüklüğü çok yüksek olan (7.8–8.0 üzeri) depremler bile, Marmara’ya 3000+ km uzaklıkta olduklarında stres etkisi açısından oldukça zayıf kalmaktadır.
3. 395 km mesafedeki Yunanistan depremi, Marmara’ya en fazla stres aktaran olay olmuştur.
4. Grafik, "her büyük deprem Marmara’yı tetikler" algısını yıkar; çünkü büyüklük tek başına yeterli değildir. Uzaklık, fay tipi ve yönelimi çok daha belirleyicidir.
📌 Sonuç
Büyük Depremlerin Marmara’da Tetikleme Olasılığına Dair Risk Modeli
Aşağıdaki Grafikte ise 2000–2025 yılları arasında meydana gelen Mw ≥ 7.0 büyüklüğündeki dünya depremleri için Marmara Fayı üzerinde oluşturabilecekleri tetikleme riski hesaplandı. Risk, depremin büyüklüğü ve Marmara’ya olan uzaklığına göre yaklaşık olarak tahmin edilmiştir.
| 67 | 13 km NNE of Néon Karlovásion, Greece | 7.0 | 395.4 | 0.000890 |
|---|---|---|---|---|
| 32 | Elbistan earthquake, Kahramanmaras earthquake ... | 7.5 | 745.1 | 0.000369 |
| 33 | Pazarcik earthquake, Kahramanmaras earthquake ... | 7.8 | 775.6 | 0.000361 |
| 193 | 27 km NNE of Van, Turkey | 7.1 | 1234.1 | 0.000164 |
| 104 | 29 km S of ?alabja, Iraq | 7.3 | 1599.6 | 0.000114 |
| 364 | 37 km E of Balkanabat, Turkmenistan | 7.0 | 2163.6 | 0.000070 |
| 169 | 79 km ESE of Kh?sh, Iran | 7.7 | 3294.4 | 0.000041 |
| 208 | 46 km WSW of Dalbandin, Pakistan | 7.2 | 3409.3 | 0.000036 |
| 130 | Hindu Kush region, Afghanistan | 7.5 | 3568.1 | 0.000035 |
| 162 | 113 km NW of Bela, Pakistan | 7.7 | 3648.1 | 0.000035 |
📌 Risk Skoru Nasıl Hesaplandı?
Her deprem için şu formül kullanıldı:
risk = (büyüklük × fay tipi katsayısı) / (uzaklık1.5)
Bu formül, uzak depremlerin etkisini azaltırken büyüklüğü yüksek olanların etkisini artırır. Fay tipi sabit olarak “strike-slip” (doğrultu atımlı) kabul edilmiştir.
🔥 En Yüksek Risk Skoruna Sahip İlk 3 Deprem
- Yunanistan (Mw 7.0, 395 km): 0.00089
- Kahramanmaraş Elbistan (Mw 7.5, 745 km): 0.00037
- Kahramanmaraş Pazarcık (Mw 7.8, 775 km): 0.00036
🧠 Yorum
- 395 km uzaklıktaki Yunanistan depremi en yüksek tetikleme riski taşıyor.
- Kahramanmaraş depremleri, Marmara’dan 750+ km uzakta olmasına rağmen yüksek büyüklük nedeniyle dikkate değer risk oluşturuyor.
- 1000 km üzeri uzaklıktaki depremler, büyüklükleri çok yüksek olsa bile daha düşük risk skorları ile öne çıkıyor.
📌 Sonuç
Bu model, uzaklık ve büyüklük ilişkisine dayalı olarak Marmara Fayı üzerindeki potansiyel tetiklenme riskini sayısal olarak değerlendirmeye imkân verir. Uzak ve büyük depremler, belirli eşiğin altında kaldığı sürece ciddi bir risk oluşturmaz. Risk skoru 0.001 üzeri değerler kritik eşik kabul edilebilir.
