Medyada yer alan haberlere göre, Türkiye genelindeki 81 ilde modern sığınaklar inşa edilmeye başlandı Bu sığınaklar; afet veya kriz anlarında hızlı erişim sağlanabilecek, dayanıklı yapılar olarak tasarlanıyor. Haberler özellikle Ankara başta olmak üzere bazı illerde çalışmaların başladığını vurguluyor. Peki Apartmanlarımızın altındaki sığınaklar ne durumda? Günlük hayatımızda pek fark etmesek de yaşadığımız apartmanların bodrum katlarında, aslında bizi savaş anlarında hayatta tutmak için yapılmış sivil savunma sığınakları var. Bugün çoğu apartmanda depo, otopark veya malzeme odası olarak kullanılan bu alanlar, aslında geçmişten bugüne halkı korumak için inşa edilmiştir. Peki bu sığınaklar nedir, nasıl kullanılmalı ve neden tekrar gündeme alınmalıdır?
Sığınak Zorunluluğunun Tarihçesi
Türkiye’de özellikle Soğuk Savaş döneminde çıkarılan mevzuatlar doğrultusunda, yeni yapılan binalarda belirli kapasiteye uygun sığınak yapılması zorunlu hale getirilmiştir.
- Amaç: Olası bir hava saldırısı veya nükleer tehditte halkın hızlıca güvenli bir alana sığınabilmesi.
- Yer: Genellikle apartmanların en alt katında, bodrum seviyesinde inşa edildi.
- Standartlar: Belirli bir metrekare hesabına göre kişi kapasitesi belirlendi.
Sığınakların Yapısal Özellikleri
Bir apartman bodrum sığınağını diğer depolardan ayıran temel farklar şunlardır:
-
Kalın Betonarme Duvarlar: Bombardıman ve şok dalgalarına dayanıklıdır.
-
Çelik Kapı: Sızdırmaz ve sağlamdır.
-
Havalandırma Sistemleri: Filtreli menfezler sayesinde dışarıdan zehirli gaz veya duman girişi engellenir.
-
Kapasite: Apartmandaki daire ve nüfus sayısına göre hesaplanır. Yönetmelikte kişi başına en az 0,75 m² alan öngörülmüştür.
-
Donanım: Basit oturma alanları, tuvalet, acil aydınlatma, su deposu, dayanıklı gıda ve ilk yardım ekipmanları bulunur.
Bugünkü Durum: Unutulan Sığınaklar
Zamanla savaş riski az görülmeye başlanınca bu alanların işlevi unutuldu. Bugün çoğu apartmanda sığınaklar:
-
Kömürlük, depo veya malzeme odası olarak kullanılıyor,
-
Otoparka dönüştürülüyor,
-
Hatta bazen tamamen atıl bırakılıyor.
Bu durum, hem mevzuata aykırı hem de olası bir kriz anında halkı savunmasız bırakabilecek bir sorundur.
Günümüzde Önemi
Dünya hızla değişiyor. Rusya–Ukrayna Savaşı’nda binlerce insan Kiev metrosuna sığındı. İsrail–İran çatışmasında halk, ev altı sığınaklarına indi. Bu örnekler gösteriyor ki, apartman altındaki küçük bir oda bile hayat kurtarabilir.
- İsrail Apartmanları: İsrail’de 1990’lardan sonra yapılan her apartmanda “Mamad” adı verilen güvenlik odası zorunludur. "Mamad" Konut Koruma Alanı anlamına gelmektedir ve 1990'ların başından beri İsrail'deki tüm yeni konut binalarında yasal olarak zorunlu kılınan güçlendirilmiş bir güvenlik odasıdır. Bu odalar çelik kapılı, filtreli havalandırmalı küçük sığınaklardır. Ev içi sığınaklara duyulan aciliyet, Irak'ın İsrail'e düzinelerce Scud füzesi fırlattığı 1991 Körfez Savaşı sırasında ortaya çıkmıştır. Birçok sivilin yakınlardaki sığınaklara erişiminin olmaması ya da erişecek makul süreye sahip olmamaları ulusal bir politika değişikliğini tetiklemiş ve her yeni evin, yapının kendisine entegre edilmiş korumalı bir alanı olmalı fikri ortaya çıkmıştır. Mamad, İsrail mimarisinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Genellikle yatak odası veya ofis olarak kullanılan küçük bir oda roket darbelerine ve kimyasal saldırılara dayanıklı olacak şekilde inşa edilmiştir. Kalın betonarme duvarları, hava geçirmez çelik kapısı ve özel olarak kapatılmış penceresi, onu kriz anlarında güvenli bir bölge haline getirmektedir. İran’ın balistik füze ve İHA saldırılarında en hayati alanlar olmuştur. Sirenler çaldığında aileler saniyeler içinde bu odalara inmiştir. Bir hava saldırısı sireni çaldığında ve siper almak için 90 saniyeden az zamanı olan halk açık bir sığınağa ulaşmak için zaman bulamamış hayatta kalabilmek için tek şansları olan Mamad'a sığınmışlardır. Filistin'de hastaneleri, yardım kuruluşlarını bile bombalayarak binlerce masum insanı katleden İsrail hükümeti, halkını maksimum güvenlikle korumaktadır.
- Finlandiya / İsviçre Modeli: Bu ülkelerde apartmanların altındaki sığınaklar çok sıkı denetlenir. İsviçre’de her apartman sakininin “sığınakta yeri” kanunen garanti altına alınmıştır. Bu odalar gerektiğinde otopark olarak kullanılır, savaş veya afet halinde hızla sığınağa dönüştürülür.
Nasıl Daha İşlevsel Hale Getirilebilir?
Apartman sığınakları tekrar işlevsel hale getirilirse:
-
İçine acil durum çantaları, su ve kuru gıda yerleştirilmeli,
-
Acil aydınlatma ve jeneratör kurulmalı,
-
İlk yardım malzemeleri bulundurulmalı,
-
Apartman sakinleri için yılda en az bir kez sığınak tatbikatı yapılmalı.
Mekanik havalandırma sistemi kurulmalı
Bu sayede, kriz anında panik yerine düzenli bir şekilde herkes güvenli alana inebilir.
Mevzuat Ne Diyor?
“Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” ve “Sivil Savunma Yönetmeliği” uyarınca:
-
Belirli büyüklükteki yeni yapılarda sığınak zorunluluğu vardır.
-
Sığınaklar başka amaçla kullanılamaz, sadece gerektiğinde barınma amacıyla kullanılmalıdır.
-
Belediyeler ve ilgili kurumlar bu konuda denetim yapmakla yükümlüdür.
Sonuç
Apartman bodrumlarındaki sığınaklar, çoğumuz için sıradan bir depo gibi görünebilir. Oysa doğru kullanıldığında, binlerce insanın hayat sigortasıdır.
Bugün unutulmuş bu alanları yeniden işler hale getirmek, savaş ihtimaline karşı her zaman güçlü bir hazırlık adımıdır. Çünkü güvenlik, bazen evimizin tam alt katında, kapalı bir çelik kapının ardında gizlidir.
