Parfüm, boya, temizlik malzemesi veya solvent üretimi gibi sektörlerde alkol ve benzeri yanıcı sıvılar sıkça kullanılır. Bu tür sıvılar dökülürken veya karıştırılırken statik elektrik birikmesi sonucu oluşan küçük bir kıvılcım bile, buhar–hava karışımını tutuşturarak şiddetli yangınlara veya patlamalara yol açabilir.
Statik Elektrik Nedir?
Statik elektrik, iki yüzeyin temas edip ayrılması veya sürtünmesi sonucu elektron alışverişiyle oluşan elektriksel potansiyeldir. İnsan vücudu, plastik malzeme veya sıvı yüzeylerinde bu yükler birikebilir. Eğer bu yük, ani bir şekilde bir metal yüzeye veya toprağa boşalırsa kıvılcım oluşur.
Alkolle Çalışırken Neden Oluşur?
Parfüm üretiminde kullanılan etanol, izopropil alkol gibi maddeler uçucu ve zayıf iletken sıvılardır.
Bu sıvılar bir kaptan diğerine dökülürken:
-
Sürtünme sonucu yüzeylerde yük birikir.
-
Plastik bidon veya hortumlar elektriği iletmediği için yük dağılmaz.
-
Hızlı dökme işlemi yük miktarını artırır.
-
Düşük nemli ortam boşalmayı geciktirir.
Sonuçta sıvı veya kap yüzeyinde yüzlerce voltluk potansiyel farkı oluşabilir. Bu fark aniden boşaldığında, çevredeki alkol buharı tutuşur.
Bir Kıvılcımın Gücü
Alkol buharının tutuşması için yalnızca 0.6 mili joule (mJ) enerji yeterlidir. Oysa bir insanın halı üzerinde yürüyüp metal kapıya dokunduğunda boşalttığı enerji 10–30 mJ civarındadır. Yani “hissedilmeyen” bir statik kıvılcım bile yangın için fazlasıyla yeterlidir.
Gerçek Olay Örneği
Bir parfüm işletmesinde operatör, metal kazana elindeki plastik bidondan etil alkol döker.
Bidon ve kazan arasında topraklama bağlantısı yoktur.
Dökme sırasında alkol buharı havaya karışır.
Operatör sıvıyı boşaltırken biriken statik yük, kazana dokunduğu anda boşalır ve kıvılcım çıkar.
Kıvılcım, kazanın ağzındaki alkol buharını bir anda tutuşturur.
Yangın birkaç saniye içinde tüm üretim alanına yayılır.
Sonuç
Statik elektrik, görünmeyen ama endüstriyel tesislerde en sık yangın başlatan etmenlerden biridir.
Küçücük bir kıvılcımın, tonlarca üretimi ve hayatı riske atmasına izin vermemek için:
“Topraklamayı ihmal etme, sıvıyı yavaş boşalt, ex-proof ekipman kullan.”
